آشنایی جامع با Aleo: لایهٔ حریم خصوصی مبتنی بر اثبات دانش صفر

امروزه با گسترش فناوری بلاک‌چین، حفظ حریم خصوصی به یکی از دغدغه‌های اصلی تبدیل شده است. Aleo یک بلاک‌چین لایه‌یک (Layer-1) است که با تکیه بر تکنیک‌های اثبات دانـش صفــر (Zero-Knowledge Proofs یا به اختصار ZKP) تلاش می‌کند این مشکل را حل کند. اثبات دانش صفر یک روش رمزنگاری است که به یک طرف (اثبات‌کننده) اجازه می‌دهد درستی یک ادعا را به طرف دیگر (تأییدکننده) ثابت کند، بدون آن‌که اطلاعات اضافی درباره‌ی آن ادعا فاش شود. Aleo با بهره‌گیری از این تکنیک، محیطی را فراهم کرده که در آن برنامه‌های غیرمتمرکز (dApp) می‌توانند به‌صورت کاملاً خصوصی و در عین حال قابل‌راستی‌آزمایی اجرا شوند.

Aleo برخلاف بسیاری از بلاک‌چین‌های رایج که تمامی جزئیات تراکنش‌ها را به‌صورت عمومی نمایش می‌دهند، یک رویکرد حریم‌خصوصی پیش‌فرض دارد. بدین معنا که اطلاعات حساسی نظیر هویت طرفین، مبالغ، زمان و جزییات تعاملات قراردادهای هوشمند در Aleo به‌صورت پیش‌فرض مخفی می‌مانند. کاربران البته می‌توانند در صورت نیاز از این حالت خصوصی خارج شوند و بخشی از اطلاعات را به انتخاب خود فاش کنند که به این مدل، «حریم خصوصی برگشت‌پذیر (opt-out)» گفته می‌شود. به بیان دیگر، Aleo یک پلتفرم Private-by-Default است؛ یعنی ابتدا همه‌چیز خصوصی است مگر آنکه کاربر بخواهد چیزهایی را عمومی کند. این ویژگی، Aleo را به یکی از نخستین بلاک‌چین‌هایی تبدیل کرده که امکان اجرای برنامه‌های کاملاً خصوصی و در عین حال قابل برنامه‌ریزی را فراهم می‌کنند.

• آشنایی جامع با ERC-4337 (انتزاع حساب) و کیف‌پول‌های بدون کارمزد

Aleo؛ یک لایه خصوصی مبتنی بر Zero-Knowledge

Aleo به عنوان یک «پرایوسی-لِیِر» یا لایهٔ بلاک‌چینی متمرکز بر حریم خصوصی شناخته می‌شود. این شبکه از ترکیب چند فناوری کلیدی بهره می‌برد تا به طور همزمان مقیاس‌پذیری، امنیت و عدم تمرکز را همراه با حفظ حریم خصوصی فراهم کند. Aleo از چارچوبی به نام Zexe استفاده می‌کند که به کاربران اجازه می‌دهد محاسبات تراکنش‌های خود را خارج از زنجیره (آفلاین) انجام دهند و تنها یک اثبات رمزنگاری‌شده از نتیجه آن را روی زنجیره قرار دهند. این روش باعث می‌شود اعتبارسنج‌ها بتوانند صحت تراکنش را بدون مشاهده جزئیات آن به‌سرعت تأیید کنند. بدین ترتیب Aleo مشکلاتی نظیر افشای کامل داده‌های تراکنش (مشکل رایج در بلاک‌چین‌های شفاف) و نیز محدودیت مقیاس‌پذیری را برطرف می‌کند؛ زیرا بخش اعظم پردازش را به خارج از زنجیره منتقل کرده و تنها اثبات‌های مختصر را ذخیره می‌نماید.

همچنین Aleo دارای یک زبان برنامه‌نویسی اختصاصی به نام Leo (بر پایه Rust) است که برای نوشتن برنامه‌های خصوصی طراحی شده است. این زبان بسیاری از پیچیدگی‌های رمزنگاری سطح پایین را از دید برنامه‌نویس پنهان می‌کند و توسعهٔ dAppهای مبتنی بر حریم خصوصی را آسان‌تر می‌سازد. وجود Leo به همراه ابزارهایی نظیر Aleo Studio (محیط توسعه یکپارچه برای برنامه‌های دانش صفر) و Aleo Package Manager، یک اکوسیستم توسعه‌دهی قدرتمند پیرامون Aleo ایجاد کرده است. این اکوسیستم به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد به‌صورت شهودی و کارآمد برنامه‌های خود را ایجاد و به اشتراک بگذارند و از پشتیبانی جامعه‌ای فعال بهره‌مند شوند.

معماری فنی Aleo: آشنایی با snarkVM و snarkOS

یکی از نقاط تمایز Aleo، معماری دونقطه‌ای آن است که شامل یک محیط اجرای خارج از زنجیره و یک سیستم بلاک‌چین روی زنجیره می‌باشد. این معماری به دو مؤلفهٔ اصلی تقسیم می‌شود:

• snarkVM – موتور اجرای خارج از زنجیرهٔ Aleo است. SnarkVM به‌عنوان ماشین مجازی (Virtual Machine) مخصوص Aleo عمل می‌کند و وظیفهٔ اجرای برنامه‌های Aleo و تولید اثبات‌های دانش صفر را برعهده دارد. به بیان ساده، زمانی که کاربری یک تراکنش یا عملیات را در Aleo انجام می‌دهد، SnarkVM این عملیات را به‌صورت محلی (آفلاین) اجرا کرده و یک اثبات رمزنگاری‌شده (zk-SNARK) از درستی نتیجه تولید می‌کند. این فرایند امکان اجرای محاسبات پیچیده را فراهم می‌سازد بدون آنکه نیاز باشد جزئیات این محاسبات روی زنجیره منتشر شود.
• snarkOS – نرم‌افزار نود (گره) بلاک‌چین Aleo است که بر روی الگوریتم اجماع اختصاصی AleoBFT اجرا می‌شود. در واقع snarkOS همان «سیستم‌عامل غیرمتمرکز» شبکه Aleo محسوب می‌شود که بلوک‌های جدید را ایجاد و تراکنش‌ها (و اثبات‌های ارائه‌شده توسط SnarkVM) را در شبکه تأیید می‌کند. الگوریتم اجماع Aleo ترکیبی ابتکاری از Proof-of-Succinct-Work (PoSW) – نوعی اثبات کار ساده شده و بهینه برای اثبات‌های دانش صفر – و مکانیسم تحمل خطای بیزانس (AleoBFT) است که امنیت و عدم تمرکز شبکه را تضمین می‌کند. به این ترتیب، ماینرها یا Proverها در Aleo با حل پازل‌های رمزنگاری مرتبط با اثبات‌های دانـش صفر، بلاک‌های جدید را پیشنهاد می‌کنند و مجموعه‌ای از اعتبارسنج‌ها (Validators) از طریق AleoBFT بر روی این بلاک‌ها به توافق می‌رسند.

معماری شبکه Aleo شامل دو بخش مکمل است: در سمت کاربر SnarkVM مسئول اجرای خصوصی محاسبات و تولید اثبات‌های دانش‌صفر است؛ در سمت شبکه گره‌های SnarkOS این اثبات‌ها را دریافت کرده و با اجماع AleoBFT صحت آنها را تأیید و بلاک‌های جدید را به دفترکل اضافه می‌کنند. در این ساختار حتی می‌توان تولید اثبات را به یک Prover سوم‌شخص نیز برون‌سپاری کرد. این جداسازی وظایف بین SnarkVM و SnarkOS امکان حفظ حریم خصوصی کاربران را فراهم کرده و همزمان امنیت و تمامیت بلاک‌چین را نیز حفظ می‌کند.

به طور خلاصه، SnarkVM و SnarkOS دو رکن مکمل در شبکه Aleo هستند. SnarkVM تضمین می‌کند که کاربران بتوانند هر محاسبه‌ای را به‌صورت خصوصی انجام دهند، و SnarkOS اطمینان می‌دهد که شبکه می‌تواند صحت این محاسبات خصوصی را به‌صورت عمومی و غیر قابل‌انکار تأیید و ثبت کند. این رویکرد منحصربه‌فرد، هم حریم خصوصی کاربران را حفظ می‌کند و هم قابلیت برنامه‌پذیری و تعامل‌پذیری بلاک‌چین را نگه می‌دارد.

وضعیت فعلی شبکهٔ اصلی (مین‌نت) Aleo

پس از چندین مرحله آزمایش و تست‌نت، مین‌نت Aleo سرانجام در تاریخ ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۴ راه‌اندازی شد. در زمان لانچ، تیم پروژه جزئیات اقتصاد توکنی (Tokenomics) Aleo را نیز منتشر کرد. بر اساس این اطلاعات، تعداد اولیه توکن‌های شبکه ۱٫۵ میلیارد واحد تعیین شد که پیش‌بینی می‌شود ظرف ۱۰ سال از طریق فرایند ماینینگ این رقم به حدود ۲٫۶ میلیارد واحد افزایش یابد. با اعلام این عرضهٔ بالا و انتشار توکن، ارزش توکن ALEO ابتدا رشد چشمگیری داشت و حتی در اواخر سپتامبر ۲۰۲۴ به حدود ۶٫۵ دلار رسید. با این حال، در ماه‌های بعد قیمت ALEO تحت فشار فروش و نگرانی‌های جامعه کاهش یافت و تا پایان سال ۲۰۲۴ به حدود ۰٫۸۲ دلار افت کرد. بسیاری از اعضای جامعه – به‌ویژه ماینرهایی که از ماه‌ها قبل در تست‌نت‌های Aleo مشارکت داشتند – از ساختار توزیع توکن‌ها ابراز نارضایتی کردند و در شبکه‌های اجتماعی احساس کردند «فریب خورده‌اند». دلیل این نارضایتی آن بود که بخش قابل‌توجهی (حدود ۳۴٪) از کل توکن‌های ALEO به پاداش مشارکت‌کنندگان اولیه (ماینرها، توسعه‌دهندگان و …) اختصاص یافت ولی این پاداش‌ها مشمول دوره‌های قفل یک‌ساله شدند. علاوه بر این، تیم Aleo برای توزیع این جوایز، از کاربران خواست مراحل احراز هویت (KYC) را انجام دهند و مدارک شناسایی خود را ارائه کنند که این تصمیم برای یک پلتفرم مبتنی بر حریم خصوصی با انتقادات زیادی مواجه شد.

با وجود این حواشی اولیه، شبکه Aleo به رشد خود ادامه داده است. در زمان لانچ مین‌نت بیش از ۳۵۰ برنامه غیرمتمرکز توسط توسعه‌دهندگان روی شبکه Aleo مستقر شده بود که نشان‌دهنده یک اکوسیستم پویا و جامعهٔ توسعه‌دهندگان فعال است. داده‌های سه‌ماهه پایانی ۲۰۲۴ نیز حکایت از تداوم استفاده از شبکه علیرغم افت قیمت توکن دارد. برای مثال، میانگین تراکنش‌های روزانه در طول فصل تقریباً ثابت ماند و شمار کاربران فعال روزانه و آدرس‌های جدید شبکه حتی رشد قابل توجهی را تجربه کرد (به ترتیب حدود ۱۰٪ و ۳۴٪ افزایش). این امر نشان می‌دهد که کاربران واقعی و تعاملات آن-chain شبکه، کمتر تحت تأثیر نوسانات قیمت قرار داشته و تمایل به استفاده از قابلیت‌های منحصر‌به‌فرد Aleo (نظیر تراکنش‌های خصوصی) کماکان بالاست.

از نظر فنی نیز تیم Aleo پس از راه‌اندازی مین‌نت بلافاصله بر بهبودهای زیرساختی تمرکز کرده است. طبق نقشه‌راهی که در آوریل ۲۰۲۵ منتشر شد، چند به‌روزرسانی مهم در دست انجام است که شامل ارتقای الگوریتم اجماع AleoBFT برای امنیت و سرعت بیشتر، بهبود تجربه توسعه‌دهندگان از طریق ارتقای ماشین مجازی Aleo و قابلیت‌های زبان Leo، و نیز گسترش شبکهٔ Proverها (ایجاد یک بازارچه برای اثبات‌کنندگان) جهت افزایش مقیاس‌پذیری و کاهش هزینهٔ اثبات‌ها می‌باشد. چنین بهبودهایی نشان می‌دهد که مین‌نت Aleo در مسیر بلوغ و پذیرش بیشتر قرار دارد و تیم پروژه مصمم است نقاط ضعف اولیه را برطرف کرده و شبکه را برای استفاده گسترده‌تر در آینده آماده کند. در مجموع، در حال حاضر Aleo یک شبکه فعال با توکن ALEO در حال معامله (عرضه در گردش چندصد میلیون واحد)، چندین اعتبارسنج قدرتمند (عمدتاً از میان سرمایه‌گذاران اولیه) و جامعه‌ای پرشور از توسعه‌دهندگان و کاربران علاقه‌مند به حریم خصوصی است. باید دید در ادامه، این پروژه چگونه چالش‌ها را پشت سر گذاشته و به وعده‌های خود جامه عمل می‌پوشاند.

فرصت‌های ایردراپ آینده در اکوسیستم Aleo

هیجان پیرامون Aleo تنها به خود شبکه محدود نمی‌شود، بلکه پروژه‌های متعددی که بر بستر این پلتفرم ساخته شده‌اند نیز مورد توجه جامعه قرار گرفته‌اند. بسیاری از این پروژه‌ها ممکن است در آینده با راه‌اندازی توکن‌های اختصاصی خود، به کاربران اولیه‌شان ایردراپ (توزیع رایگان توکن) اختصاص دهند. در ادامه به چند فرصت بالقوه ایردراپ مرتبط با Aleo اشاره می‌کنیم:

• صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) بر پایه Aleo: دو پروژه شاخص در این حوزه Arcane Finance و AlphaSwap هستند که هر دو در تلاش‌اند یک پلتفرم تبادل غیرمتمرکز خصوصی بر روی Aleo فراهم کنند. Arcane Finance تاکنون مجموعه‌ای از ۱۰٬۰۰۰ NFT را عرضه کرده که گمان می‌رود در آینده برای ایردراپ توکن حاکمیتی این پلتفرم به کار رود. AlphaSwap نیز رقیب Arcane محسوب می‌شود و احتمال دارد به کاربران اولیه یا تأمین‌کنندگان نقدینگی خود در زمان انتشار توکن، پاداش دهد. مشارکت در تست‌های اولیه، استفاده از این DEXها یا نگه‌داری NFTهای منتشرشده توسط آن‌ها می‌تواند شانس دریافت ایردراپ‌های آتی را افزایش دهد.
• سرویس نام Aleo (ANS): پروژهٔ Aleo Name Service که در ادامه مفصل معرفی خواهد شد، یک سرویس نام‌گذاری مشابه ENS (اتریوم نیم سرویس) در شبکه Aleo است. تاکنون توکنی برای ANS معرفی نشده اما بسیاری حدس می‌زنند در آینده ممکن است توکن حاکمیتی خود را عرضه کند و کسانی که دامنه‌های ANS را ثبت کرده باشند مشمول ایردراپ گردند. ثبت دامنه در ANS اکنون با هزینه‌ای ناچیز (مثلاً ۲ واحد ALEO برای دامنه‌های ۵ کاراکتر به بالا) امکان‌پذیر است که این خود فرصتی مقرون‌به‌صرفه برای واجدشرایط‌شدن در ایردراپ احتمالی آینده محسوب می‌شود.
• پلتفرم‌های استیکینگ و زیرساخت: پروژه‌هایی مانند Pondo Protocol و Beta Staking به کاربران اجازه می‌دهند توکن‌های ALEO خود را استیک کرده و در ایمن‌سازی شبکه مشارکت کنند. هرچند این دو ممکن است مستقیماً توکن جداگانه‌ای نداشته باشند، اما یک پلتفرم دیگر به نام LSP Finance (مستقر بر شبکه Arbitrum) وجود دارد که امکان استیکینگ سهام نودهای Aleo را فراهم کرده است. LSP Finance تأیید کرده که توکن حاکمیتی خود را عرضه خواهد کرد و حتی دور نخست ایردراپ آن را نیز در اوایل ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی کرده است. بنابراین کاربرانی که از طریق این پلتفرم در استیکینگ Aleo شرکت کنند، به تناسب مشارکت‌شان توکن LSP دریافت خواهند کرد. به طور کلی، تقسیم سرمایه بین چند پلتفرم استیکینگ (مانند Pondo، Beta و LSP) می‌تواند استراتژی مفیدی برای دریافت ایردراپ‌ها و کاهش ریسک‌های احتمالی باشد.
• پروژه‌های اجتماعی و جامعه‌محور: برخی پروژه‌های اکوسیستم Aleo به پاس مشارکت کاربران فعال خود، ایردراپ‌هایی را انجام داده یا وعده داده‌اند. به عنوان نمونه، جامعه‌ای به نام zSociety در سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۴ توکن حاکمیتی خود ($zSCT) را راه‌اندازی کرد و %۱۵ از کل عرضه آن را از طریق ایردراپ بین کاربران فعال اکوسیستم Aleo توزیع نمود. این کمپین ایردراپ طی ۱۱ روز انجام شد و به شیوه‌ای طراحی شده بود که مشارکت حداکثری جامعه را تشویق کند. همچنین در دنیای غیررسمی‌تر، توکن میم RATS که بر روی Aleo ایجاد شده، هر از چندگاهی توسط بنیان‌گذار آن در شبکه‌های اجتماعی (X) بین دنبال‌کنندگان خوش‌شانس ایردراپ می‌شود. هرچند این قبیل توکن‌ها ارزش و هدف جدی مانند پروژه‌های دیگر ندارند، اما حضورشان نشان می‌دهد که فضای جامعه Aleo پویا و متنوع است و کاربران علاقه‌مند می‌توانند حتی از طریق فعالیت در شبکه‌های اجتماعی نیز پاداش بگیرند.

در مجموع، اگر به دنبال فرصت‌های ایردراپ در اکوسیستم Aleo هستید، فعال بودن و مشارکت زودهنگام کلید اصلی است. استفاده از dAppهای جدید، ثبت‌نام در سرویس‌ها (مثل ANS) و دنبال‌کردن اطلاعیه‌های پروژه‌های نوظهور باعث می‌شود در زمان توزیع احتمالی توکن‌های آینده، شانس بیشتری برای دریافت پاداش داشته باشید. البته همیشه باید هوشیار بود و پروژه‌های معتبر را انتخاب کرد تا گرفتار کلاهبرداری‌های احتمالی در پوشش ایردراپ نشوید.

مقایسه Aleo با Mina و Iron Fish

در حوزه بلاک‌چین‌های مبتنی بر دانش صفر و حریم خصوصی، پروژه‌های متعددی فعال‌اند که هر کدام رویکرد مخصوص به خود را دارند. در این بخش Aleo را در قیاس با دو پروژه هم‌رده یعنی Mina و Iron Fish از جنبه‌های فناوری/حریم‌خصوصی و جامعه/توسعه‌دهندگان مقایسه می‌کنیم.

فناوری و حریم خصوصی

Aleo و Iron Fish هر دو بلاک‌چین‌هایی با تمرکز بر حریم خصوصی هستند که از اثبات‌های zk-SNARK بهره می‌برند، اما کاربرد و معماری آن‌ها تفاوت‌های مهمی دارد. Aleo یک پلتفرم قابل برنامه‌ریزی است که به توسعه‌دهندگان امکان ساخت قراردادهای هوشمند و برنامه‌های دلخواه را می‌دهد؛ در حالی که Iron Fish بیشتر به عنوان یک شبکه پرداخت خصوصی طراحی شده است و قابلیت برنامه‌پذیری پیشرفته (مانند قرارداد هوشمند عمومی) ندارد. هر دو شبکه حریم خصوصی را به‌صورت پیش‌فرض لحاظ می‌کنند، به این معنی که تمام تراکنش‌های کاربران در این شبکه‌ها به شکل رمزنگاری‌شده و مخفی انجام می‌شود. برای مثال، در Iron Fish تمام جزئیات تراکنش (فرستنده، گیرنده، مبلغ) مخفی بوده و تنها در صورت در اختیار داشتن کلید مشاهده (View Key) می‌توان به اطلاعات دسترسی داشت. Aleo نیز همان‌طور که گفته شد یک مدل خصوصی پیش‌فرض و افشای اختیاری دارد که حتی جزئیات اجرای قراردادهای هوشمند را نیز پنهان نگه می‌دارد. از منظر الگوریتم اجماع، Aleo از ترکیب PoW و PoS (از طریق مکانیزم PoSW و AleoBFT) بهره می‌برد؛ در حالی که Iron Fish یک شبکه تمام‌ Proof-of-Work مشابه زی‌کش/مونرو است که بر عدم تمرکز از طریق ماینینگ تأکید دارد.

در مقابل، Mina Protocol رویکرد متفاوتی در پیش گرفته است. Mina بیشتر به خاطر مقیاس‌پذیری منحصربه‌فرد خود شناخته می‌شود تا حریم خصوصی کامل تراکنش‌ها. شعار Mina «کوچک‌ترین بلاک‌چین جهان» است و با استفاده از اثبات‌های مختصر zk-SNARK، اندازه کل بلاک‌چین خود را در حد ~۲۲ کیلوبایت ثابت نگه می‌دارد. تمرکز اصلی Mina بر سبک نگه‌داشتن زنجیره برای تسهیل مشارکت حداکثری (مثلاً امکان اجرای نود کامل حتی روی مرورگر یا گوشی همراه) است. از منظر حریم خصوصی، Mina قابلیت اجرای zkApps (قراردادهای هوشمند مبتنی بر دانش صفر) را فراهم کرده که به کاربران اجازه می‌دهد صحت یک سری اطلاعات را اثبات کنند، بدون آن‌که خود اطلاعات را افشا نمایند. برای نمونه، یک zkApp در Mina می‌تواند تأیید کند کاربر شرایط خاصی (مثلاً بالای ۱۸ سال بودن) را دارد، بدون آنکه اطلاعات شخصی یا سن دقیق او را روی زنجیره عمومی کند. این رویکرد، حریم خصوصی کاربران را تا حدی حفظ می‌کند و در عین حال نیاز به اعتماد به توسعه‌دهنده در نگه‌داری داده‌های حساس را کاهش می‌دهد. با این حال، برخلاف Aleo و Iron Fish، تراکنش‌های پایه در Mina (مانند انتقال توکن Mina) به صورت شفاف انجام می‌شوند و حریم خصوصی سرتاسری (end-to-end) برقرار نیست مگر آنکه از zkAppهای مخصوص استفاده شود. همچنین Mina از الگوریتم اجماع اثبات سهام (PoS) بهره می‌برد و از ماشین مجازی اتریوم (EVM) پشتیبانی نمی‌کند که آن را از نظر معماری در دسته متفاوتی نسبت به Aleo قرار می‌دهد.

جامعه و توسعه‌دهندگان

از حیث جامعه کاربری و توسعه‌دهندگان، هر سه پروژه‌ Aleo، Mina و Iron Fish دارای پشتیبانی سرمایه‌گذاران سرشناس و نیز دنبال‌کنندگان خاص خود هستند، اما تمرکز و اندازه این جوامع متفاوت است. Aleo در سال‌های اخیر یکی از پرسر‌وصدا‌ترین پروژه‌های حریم خصوصی بوده و با جذب نزدیک به ۳۰۰ میلیون دلار سرمایه از شرکت‌هایی نظیر a16z، Coinbase Ventures و …، توجه زیادی را جلب کرده است. جامعه Aleo شامل هزاران ماینر، توسعه‌دهنده و کاربر علاقه‌مند است که در طی تست‌نت‌های متعدد این شبکه مشارکت داشته‌اند. به طور خاص، در چهار دوره تست‌نت Aleo صدها Prover و Validator فعال بودند و توسعه‌دهندگان نیز صدها برنامه را بر بستر آن پیاده‌سازی کردند. این مشارکت گسترده گواهی بر قدرت جامعه Aleo است که خود را در لانچ مین‌نت نیز نشان داد. تیم بنیان‌گذار Aleo متشکل از نخبگان علمی دانشگاه برکلی و متخصصان برجسته رمزنگاری است و حضور آنها در کنار برگزاری برنامه‌های آموزشی (نظیر دوره‌های Leo یا مسابقات توسعه‌دهندگان) باعث شده یک فرهنگ یادگیری و همکاری در پیرامون این پروژه شکل بگیرد. وجود زبان Leo و ابزارهای اختصاصی Aleo نیز موجب شده توسعه‌دهندگان احساس راحتی و مالکیت بیشتری نسبت به اکوسیستم داشته باشند، چرا که یک چارچوب ویژه برای ساخت برنامه‌های دانش صفر در اختیارشان است. این ویژگی‌ها به Aleo کمک کرده که جامعه توسعه‌دهندگان پرشوری را جذب کند که به صورت متن‌باز با یکدیگر همکاری کرده و به تکامل اکوسیستم کمک می‌کنند.

Mina نیز جامعه قابل توجهی دارد، به‌ویژه اینکه از سال ۲۰۱۷ (با نام Coda) روی کار بوده و در سال ۲۰۲۱ مین‌نت خود را راه‌اندازی کرده است. تمرکز جامعه Mina بیشتر بر جنبه مقیاس‌پذیری و تحقیقاتی آن است؛ به این معنا که طرفداران Mina مجذوب ایده بلاک‌چین فوق سبک و قابلیت اجرای نود توسط همه هستند. Mina نیز طی ICO و عرضه اولیه خود حمایت مالی چشمگیری کسب کرد و هنوز هم توسعه‌دهندگان فعالی دارد که بر روی zkAppهای این شبکه کار می‌کنند. با این حال، پیچیدگی بالای فناوری دانش صفر و عدم سازگاری Mina با محیط‌های مرسوم (مثل EVM) باعث شده رشد اکوسیستم Mina کندتر از حد انتظار باشد. توسعه‌دهندگان برای ساخت zkApp روی Mina باید کتابخانه مخصوص (مانند o1js در TypeScript) را بیاموزند که نسبت به Solidity سخت‌تر و جدیدتر است و همین امر ورود برنامه‌نویسان جدید را دشوارتر می‌کند. به بیان دیگر، Mina زبان اختصاصی ساده‌شده‌ای مانند Leo در اختیار ندارد و این می‌تواند منحنی یادگیری تندتری ایجاد کند. با این وجود، جامعه Mina همچنان به خاطر چشم‌انداز منحصربه‌فرد پروژه وفادار مانده و بنیاد Mina با برگزاری مسابقات و برنامه‌های تشویقی در تلاش برای گسترش این جامعه است.

در مورد Iron Fish، جامعه این پروژه تا حد زیادی پیرامون مأموریت «حریم خصوصی برای همه» شکل گرفته است. Iron Fish نیز مورد توجه سرمایه‌گذاران بزرگی مانند a16z و Sequoia بوده و در طی تست‌نت‌های خود هزاران نفر را جذب کرد که به استخراج آزمایشی کوین IRON می‌پرداختند. زیرا مشابه بسیاری از پروژه‌های PoW، کاربرانی که زودتر به شبکه پیوستند و به استخراج بلاک‌ها کمک کردند، در زمان راه‌اندازی مین‌نت با دریافت ایردراپ توکن پاداش گرفتند. این موضوع انگیزه‌ای قوی برای پیوستن معدن‌کاوان (miners) به شبکه آزمایشی Iron Fish بود و یک جامعه نسبتا گسترده از علاقه‌مندان به حریم خصوصی و استخراج را حول پروژه ایجاد کرد. Iron Fish از منظر توسعه‌دهندگان، به دلیل نداشتن قرارداد هوشمند، جامعه‌ای کوچک‌تر در حوزه ساخت اپلیکیشن دارد؛ اما تیم پروژه با انتخاب زبان‌های در دسترس (پیاده‌سازی هسته در Rust و Typescript) سعی کرده توسعه پروتکل و همکاری متن‌باز را برای برنامه‌نویسان آسان کند. به عنوان مثال، هر فردی با دانستن JavaScript می‌تواند در کد Iron Fish مشارکت داشته باشد یا یک نود آن را روی سیستم‌عامل‌های مختلف (ویندوز، مک، لینوکس) اجرا کند. در مجموع می‌توان گفت Aleo از دیدگاه جامعه توسعه‌دهندگان گوی سبقت را از Mina و Iron Fish ربوده است چرا که ابزارها و محصولات متنوع‌تری برای جذب و تسهیل کار برنامه‌نویسان ارائه کرده است. با این حال، هر سه پروژه در میان علاقه‌مندان خود جایگاه ویژه‌ای دارند و احتمالاً هر کدام نقش متفاوتی را در آینده بلاک‌چین‌های مبتنی بر دانش صفر بازی خواهند کرد.

سرویس نام Aleo (ANS) و اهمیت آن

یکی از کاربردی‌ترین خدمات ساخته‌شده روی شبکه Aleo، Aleo Name Service (ANS) است. این سرویس نقشی مشابه Ethereum Name Service (ENS) در شبکه اتریوم را ایفا می‌کند با این تفاوت مهم که ویژگی‌های حریم‌خصوصی Aleo را نیز به همراه دارد. به بیان ساده، ANS یک سامانه نام‌گذاری دامنه‌های بلوک‌چینی است که آدرس‌های پیچیده و طولانی Aleo را به نام‌های خوانا و قابل‌یادآوری تبدیل می‌کند. برای مثال، به جای استفاده از رشته‌ای متشکل از اعداد و حروف تصادفی برای آدرس کیف پول، کاربر می‌تواند دامنه‌ای نظیر YourName.aleo (یا با پسوند .ans) ثبت کند و از آن به عنوان شناسه خود استفاده نماید. این کار هم تعاملات را برای کاربر ساده‌تر می‌کند و هم احتمال خطا در ارسال تراکنش به آدرس‌های اشتباه را کاهش می‌دهد. بر اساس اطلاعات فعلی، ثبت دامنه‌های ANS بسیار آسان و کم‌هزینه است (برای دامنه‌های با ۵ کاراکتر یا بیشتر تنها ۲ واحد ALEO هزینه ثبت دریافت می‌شود)، که این موضوع مشارکت کاربران عادی را نیز ممکن ساخته است.

اما شاید بپرسید ترکیب حریم خصوصی و سرویس نام چگونه امکان‌پذیر است؟ در نگاه اول این ایده矛盾‌آمیز به‌نظر می‌رسد؛ چرا که داشتن یک نام کاربری شناخته‌شده (مثل ENS) می‌تواند تمام فعالیت‌های آن آدرس را به هویت شما گره بزند. تیم ANS نیز به‌خوبی از این نگرانی آگاه بوده و راه‌حلی ابتکاری برای آن پیاده کرده است. در Aleo Name Service، برخلاف ENS که هر کسی می‌تواند با دانستن یک نام، همه تراکنش‌های آن آدرس را در بلاک‌چین ردیابی کند، مکانیزم‌های حریم خصوصی و اجازه‌دهی (Permissions) در سطح سرویس نام تعبیه شده است. به عبارت دیگر، صاحب یک دامنه ANS می‌تواند تعیین کند چه کسانی قادر به دیدن ارتباط بین آن نام و آدرس اصلی‌اش باشند. این ویژگی منحصر‌به‌فرد باعث می‌شود یک دامنه عمومی معادل افشای کامل تاریخچه تراکنش‌ها نباشد و کاربر بتواند هویت زنجیره‌ای خود را فقط برای افراد یا سرویس‌های منتخب خود فاش کند. همان‌طور که تیم ANS اشاره کرده، داشتن یک دامنه عمومی بدون حریم خصوصی مانند آن است که آدرس خانه‌تان را در اینترنت منتشر کنید و منتظر حملات فیشینگ و اسپم باشید. بسیاری از کلاه‌برداران با رصد دامنه‌های عمومی و کیف‌پول‌های پُر، اقدام به ارسال NFTها یا توکن‌های مخرب به آدرس‌ها می‌کنند یا کاربران خاص را هدف مهندسی اجتماعی قرار می‌دهند. ANS تلاش کرده با خصوصی‌سازی اطلاعات مالکیت دامنه و معرفی کنترل دسترسی، جلوی این دست تهدیدات را بگیرد و تجربه‌ای امن‌تر از سرویس‌های نام وب۳ ارائه دهد.

اهمیت Aleo Name Service فراتر از صرفاً آسان‌سازی استفاده از آدرس‌ها است. ANS در حقیقت بخشی از هویت دیجیتال کاربران در وب۳ را تشکیل می‌دهد، با این تفاوت که این‌بار کنترل کامل بر میزان افشای این هویت در دست خود کاربر است. شما با یک نام ANS می‌توانید در برنامه‌ها و بازی‌های مختلف Aleo حضور یابید، بدون آنکه دیگران لزوماً تمام دارایی‌ها یا فعالیت‌های شما را ردیابی کنند. این سطح از حریم خصوصی در خدمات نام‌گذاری، ANS را به پروژه‌ای پیشرو تبدیل کرده که می‌تواند الهام‌بخش سایر شبکه‌ها نیز باشد. به علاوه، ANS یک جزء کلیدی برای تجربه کاربری بهتر در اکوسیستم Aleo است؛ چرا که کاربران غیرحرفه‌ای نیز با وجود نام‌های خوانا راحت‌تر به تعامل با کیف‌پول‌ها و dAppهای مختلف می‌پردازند. در نهایت، سرویس نام Aleo نمونه‌ای عالی از ترکیب کاربردپذیری (Usability) و حریم خصوصی است که نشان می‌دهد می‌توان لایه‌های شناسایی را به وب۳ اضافه کرد، بی‌آنکه امنیت و حریم کاربران به خطر بیفتد. با رشد شبکه Aleo و افزایش کاربران، انتظار می‌رود ANS نیز به یکی از زیرساخت‌های اساسی این اکوسیستم تبدیل شود و چه بسا در آینده با معرفی توکن حاکمیتی خود، نقش پررنگ‌تری در جامعه Aleo ایفا کند.

جمع‌بندی

Aleo با ترکیب معماری نوآورانه‌اش شامل snarkVM و snarkOS، زبان برنامه‌نویسی اختصاصی Leo، و بهره‌گیری پیش‌فرض از اثبات‌های دانش صفر، خود را به‌عنوان یکی از کامل‌ترین و پیشرفته‌ترین شبکه‌های لایه‌یک مبتنی بر حریم خصوصی معرفی کرده است. برخلاف بسیاری از پروژه‌های مشابه، Aleo نه‌تنها تراکنش‌های خصوصی ارائه می‌دهد، بلکه امکان اجرای برنامه‌های غیرمتمرکز کاملاً خصوصی را نیز فراهم می‌سازد.

راه‌اندازی مین‌نت، حضور پررنگ جامعه توسعه‌دهندگان، و رشد روزافزون dAppها نشان‌دهنده بلوغ اکوسیستم Aleo است. با وجود برخی حواشی پیرامون توزیع توکن، شبکه مسیر خود را به سمت توسعه پایدار ادامه داده و فرصت‌های متعددی برای کاربران، به‌ویژه از منظر ایردراپ‌های آینده، فراهم کرده است.

در مقایسه با پروژه‌هایی مانند Mina و Iron Fish، Aleo با تمرکز بر حریم خصوصی قابل برنامه‌ریزی و ابزارهای توسعه‌دهی اختصاصی، جایگاه منحصربه‌فردی دارد. همچنین سرویس Aleo Name Service (ANS) نمونه‌ای از رویکرد مبتنی بر کاربر و حریم خصوصی است که تجربه وب۳ را انسانی‌تر و امن‌تر می‌کند.

در مجموع، Aleo نه صرفاً یک بلاک‌چین، بلکه بستری قدرتمند برای آینده‌ای است که در آن حریم خصوصی، قابلیت برنامه‌ریزی، و مقیاس‌پذیری هم‌زمان ممکن شده‌اند — آینده‌ای که کاربران کنترل واقعی داده‌هایشان را در دست دارند.

سوالات متداول