شبکه Stacks به‌عنوان لایه‌ای دوم بیت‌کوین، به تازگی دو قابلیت مهم را معرفی کرده است: دارایی sBTC و بروزرسانی Nakamoto. sBTC یک دارایی برنامه‌پذیر و ۱:۱ پشتیبانی‌شده از بیت‌کوین است که امکان استفاده غیرمتمرکز از BTC در قراردادهای هوشمند را فراهم می‌کند. همچنین بروزرسانی Nakamoto امنیت، برگشت ناپذیری (irreversibility) تراکنش‌ها و سرعت شبکه را بهبود می‌بخشد. در این مقاله به بررسی ماهیت sBTC، نحوه کارکرد بریج بیت‌کوین با شبکه Stacks، مزایا و ریسک‌های آن و تأثیر این تحولات بر اکوسیستم بیت‌کوین می‌پردازیم.
فهرست مطالب
نکات کلیدی مقاله
- sBTC چیست؟ sBTC یک توکن مبتنی بر شبکه Stacks است که با نسبت ۱ به ۱ توسط بیت‌کوین پشتیبانی می‌شود و امکان انتقال غیرمتمرکز بیت‌کوین به قراردادهای هوشمند را می‌دهد. این دارایی با استفاده از مکانیسم امنی به نام PoX بر بیت‌کوین تکیه می‌کند تا بتواند توکن‌های sBTC را ضرب و بازخرید کند.
- بروزرسانی Nakamoto یک هاردفورک در Stacks است که با پیوند عمیق‌تر به امنیت بیت‌کوین، سرعت تراکنش‌ها را به حدود ۵–۶ ثانیه کاهش داده و از امکان حمله به تاریخچه شبکه جلوگیری می‌کند. پس از این ارتقا، تراکنش‌های Stacks به‌سرعت و تا حد نهاییّت بیت‌کوین تأیید می‌شوند.
- کاربردهای sBTC: پس از راه‌اندازی sBTC، کاربران می‌توانند BTC را در اپلیکیشن‌های دیفای به‌کار گیرند – مانند قرض‌دادن بیت‌کوین به‌عنوان وثیقه در استیبل‌کوین‌ها، وام‌دهی و وام‌گیری با بیت‌کوین، مشارکت در خزانه DAOهای بیت‌کوین و معاملات NFT با پشتوانه بیت‌کوین.
- مزایای برجسته: امنیت و برگشت ناپذیری بیت‌کوین به‌طور کامل حفظ می‌شود (حتی حمله ۵۱ درصد به Stacks مستلزم حمله به خود بیت‌کوین است). همچنین سرعت تأیید تراکنش‌ها افزایش می‌یابد (هر بلاک Stacks تقریباً در ۶ ثانیه تولید می‌شود). ظرفیت گسترده‌ای از سرمایه بیت‌کوین که تاکنون در دیفای استفاده نشده، با sBTC می‌تواند وارد شبکه شود (مطابق پیش‌بینی‌ها، تنها ۱٪ از بیت‌کوین‌ها در دیفای فعال بوده و به کمک sBTC بخش عظیمی از ۹۹٪ باقی را نیز می‌توان فعال کرد).
- ریسک‌ها و چالش‌ها: فناوری sBTC هنوز در مراحل اولیه است. این پل دوطرفه به گروهی از امضاکنندگان (Stackers) متکی است و تضمین عملکرد صحیح حداقل ۳۰٪ از آن‌ها را نیاز دارد. پیچیدگی فنی و استفاده از سازوکارهای اقتصادی مختلف می‌تواند نقاط آسیب‌پذیری جدیدی ایجاد کند. علاوه بر این، فرآیند «خروج» (Peg-out) ممکن است تا ۲۴ ساعت به طول انجامد و توجه ناظران مالی را نیز جلب خواهد کرد.
sBTC چیست و چگونه کار می‌کند؟
Stacks از مکانیسم منحصربه‌فرد خود به نام اثبات انتقال (Proof of Transfer) برای پیوند با امنیت بیت‌کوین استفاده می‌کند. sBTC (مخفف Stacks Bitcoin) یک دارایی برنامه‌پذیر بر روی شبکه Stacks است که ارزش آن با یک بیت‌کوین واقعی تضمین می‌شود. با sBTC، دارندگان بیت‌کوین می‌توانند دارایی‌های خود را به‌صورت غیرمتمرکز نگه داشته و در اپ‌های دیفای Stacks مشارکت کنند، بدون اینکه امنیت شبکه بیت‌کوین به خطر بیفتد. به بیان دیگر، sBTC امکان اجرای قراردادهای هوشمند با پشتوانه بیت‌کوین را می‌دهد و کارکرد آن بر اساس ایدهٔ نوآورانه «مسئله نوشتن در بیت‌کوین» (Bitcoin write problem) طراحی شده است.
فرایند تبدیل بیت‌کوین به sBTC و بالعکس (بریج BTC ↔ sBTC) به شرح زیر است:
فرآیند بیت‌کوین در بلاک‌چین (BTC) استکس (sBTC) Peg-in (واریز BTC به sBTC) ارسال بیت‌کوین به یک کیف پول چندامضایی تحت کنترل گروهی از Stackers معادل ۱:۱ مقدار معادل sBTC در شبکه Stacks ضرب می‌شود Peg-out (تبدیل sBTC به BTC) حداقل ۷۰٪ از Stackers با امضای تراکنش، بیت‌کوین معادل را به آدرس کاربر ارسال می‌کنند معادل ۱:۱ sBTC موجود سوزانده می‌شود تا بیت‌کوین اصلی به کاربر بازگردد
در فرایند Peg-in، کاربر ابتدا بیت‌کوین خود را به کیف پول چندامضایی ارسال می‌کند که تحت نظارت یک گروه باز و توزیع‌شده از Stackers قرار دارد. این افراد با قفل‌کردن توکن‌های STX در مکانیسم PoX پاداش دریافت می‌کنند و انگیزه دارند تراکنش‌های ورودی (peg-in) و خروجی را به‌درستی پردازش کنند. پس از ارسال بیت‌کوین، معادل دقیقی از سکه‌های sBTC بر روی شبکه Stacks ضرب می‌شود؛ این توکن‌ها تا زمانی که دوباره بازخرید (peg-out) نشده‌اند، به امنیت و نهاییّت زنجیره بیت‌کوین وابسته خواهند بود.
در فرایند Peg-out، کاربر درخواستی برای بازپس‌گیری بیت‌کوین اصلی ثبت می‌کند. بیش از ۷۰٪ از Stackers فعال برای سوزاندن معادل sBTC مربوطه و ارسال بیت‌کوین اصلی به آدرس کاربر مشارکت می‌کنند. این مکانیسم تضمین می‌کند که ارزهای sBTC همیشه با بیت‌کوین اصلی ۱:۱ نگهداری شوند و کنترل دارایی به‌صورت غیرمتمرکز در دست کاربران باقی بماند.
بروزرسانی Nakamoto در شبکه Stacks
بروزرسانی Nakamoto یک هاردفورک مهم در شبکه Stacks است که در اکتبر ۲۰۲۴ اجرایی شد. پیش از این آپدیت، تولید بلاک‌های Stacks با هر بلاک بیت‌کوین مرتبط بود که منجر به تأخیر زمانی و آسیب‌پذیری در برابر حمله می‌شد. در بروزرسانی Nakamoto، ساختار انتخاب ماینرها اصلاح شده و حالا بلاک‌ها با فواصل زمانی ثابت (حدود هر ۶ ثانیه) تولید می‌شوند. به این ترتیب، تأیید تراکنش‌ها به سرعت (حدود ۵ ثانیه) انجام شده و کاربران تجربه بی‌درنگ‌تری خواهند داشت.
مهم‌ترین تغییر این ارتقا افزایش چشمگیر امنیت است: پس از اعمال Nakamoto، هرگونه بازآرایی زنجیره Stacks منوط به تغییر هم‌زمان زنجیره بیت‌کوین شده و عملاً حمله به Stacks به حمله بر لایه پایه بیت‌کوین تبدیل می‌شود. به عبارت دیگر، «تایید دوطرفه» (bidirectional verification) پس از این آپدیت الزامی است و هیچکس نمی‌تواند تنها Stacks را مختل کند بی‌آنکه روی خود بیت‌کوین تاثیر بگذارد. در نتیجه، شبکه Stacks اکنون از ۱۰۰٪ امنیت بیت‌کوین استفاده می‌کند و نهاییّت تراکنش‌ها معادل نهاییّت تراکنش‌های خود بیت‌کوین شده است.
علاوه بر این، بهبود مکانیسم استخراج Stacks باعث شده است فرصت سوءاستفاده ماینرها (MEV) کاهش یابد و کارمزد تراکنش‌ها نیز کمتر شود. این تغییرات، زیربنای لازم برای راه‌اندازی sBTC و اپلیکیشن‌های دیفای جدید را فراهم آورده‌اند.
مزایا و فرصت‌ها
اجرای sBTC و بروزرسانی Nakamoto چندین مزیت اساسی برای اکوسیستم بیت‌کوین دارد:
- حفظ امنیت و نهاییّت بیت‌کوین: با اعمال این به‌روزرسانی، تراکنش‌های Stacks پس از تأیید، غیرقابل بازگشت می‌شوند و هر گونه تلاش برای دستکاری زنجیره Stacks، نیازمند تغییر هم‌زمان در بلاک‌چین بیت‌کوین خواهد بود. این موضوع شبکه Stacks را عملاً در برابر حملات مقاوم می‌کند.
- افزایش سرعت تراکنش: تولید بلاک کوتاه‌تر (حدود ۶ ثانیه) باعث می‌شود تراکنش‌ها به‌سرعت تأیید شوند. این امر امکان راه‌اندازی اپلیکیشن‌های با کارایی بالا (مانند پرداخت‌های لحظه‌ای یا معاملات فرکانس بالا) را در اکوسیستم بیت‌کوین فراهم می‌کند.
- استفاده کارا از سرمایه بیت‌کوین: از طریق sBTC می‌توان بیت‌کوین را بدون نیاز به واسطه‌های متمرکز در دیفای استفاده کرد. به‌عنوان مثال، کاربران می‌توانند بیت‌کوین خود را وثیقه قرار دهند و با آن استیبل‌کوین ایجاد کنند، یا در پروتکل‌های وام‌دهی وام بگیرند و به‌طور خودکار سود کسب کنند. همچنین DAOها می‌توانند از بیت‌کوین خود برای سرمایه‌گذاری و سیاست‌گذاری‌های غیرمتمرکز بهره‌مند شوند.
- آزادسازی سرمایه غیرفعال: تاکنون بخش بزرگی از سرمایه بیت‌کوین به‌صورت غیرفعال ذخیره شده است. طبق آمار، تنها حدود ۱٪ از بیت‌کوین‌ها در اقتصاد دیفای مشارکت داشته‌اند؛ انتظار می‌رود با توسعه sBTC و پروتکل‌هایی مانند Granite، بخش اعظم ۹۹٪ باقی‌مانده نیز وارد بازارهای دیفای شود. این امر می‌تواند نقدینگی و فرصت‌های جدیدی برای کل صنعت ایجاد کند.
- عدم نیاز به اعتماد به نهاد مرکزی: بر خلاف بسیاری از راهکارهای قبلی برای انتقال بیت‌کوین (مانند توکن‌های متمرکز)، sBTC کاملاً غیرمتمرکز عمل می‌کند و همه مراحل آن توسط قراردادهای هوشمند شفاف انجام می‌شود. این شفافیت و توزیع‌شدگی به کاهش ریسک‌ها و افزایش اطمینان کاربران منجر می‌شود.
ریسک‌ها و چالش‌ها
با اینکه sBTC و بروزرسانی Nakamoto فرصت‌های جدیدی را به ارمغان می‌آورند، اما مانند هر نوآوری مهم دیگری با ریسک‌هایی همراه هستند:
- وابستگی به امضاکنندگان (Stackers): در طراحی کنونی sBTC، فعال‌سازی تراکنش‌های Peg-out نیازمند امضای بیش از ۷۰٪ از شرکت‌کنندگان است. فرض بر این است که حداقل ۳۰٪ از این افراد صادق باقی بمانند؛ اگر این فرض محقق نشود یا گروه زیادی از Stackers غیرفعال شوند، فرآیند بازگشت بیت‌کوین با تأخیر یا مشکل مواجه می‌شود.
- پیچیدگی فنی: پیوند دو زنجیره مجزا (Bitcoin و Stacks) و استفاده از لایه‌های مختلف اجماع، به شبکه پیچیدگی زیادی می‌دهد. سوءاستفاده یا نقص در هر بخش از سیستم (مثلاً قراردادهای هوشمند یا پروتکل PoX) می‌تواند به آسیب‌پذیری کل سیستم منجر شود. تضمین بی‌خطایی این ساختار نیازمند آزمون‌های دقیق و زمان‌بندی مناسب است.
- تاخیر در خروج (Peg-out): بازپرداخت بیت‌کوین اصلی از sBTC ممکن است تا ۲۴ ساعت طول بکشد. این تاخیر احتمالی در برخی کاربردها (مثل معاملات اضطراری) محدودیت ایجاد می‌کند.
- ملاحظات نظارتی: با گسترش فعالیت‌های بیت‌کوین در لایه Stacks، توجه قانون‌گذاران و نهادهای مالی نیز به این حوزه جلب خواهد شد. شفافیت بیشتر و فعالیت‌های اقتصادی جدید می‌تواند چالش‌های قانونی و نظارتی ایجاد کند که باید از هم‌اکنون مورد توجه قرار گیرد.
جمع‌بندی
sBTC و بروزرسانی Nakamoto دو گام مهم در مسیر افزایش توانمندی بیت‌کوین برای اجرای قراردادهای هوشمند و برنامه‌های دیفای هستند. با پیوند امنیت بی‌نظیر شبکه بیت‌کوین و قابلیت‌های پیشرفته Stacks، این فناوری‌ها می‌توانند سهم بیت‌کوین را در اکوسیستم مالی غیرمتمرکز به‌طور چشمگیری افزایش دهند. هرچند پیچیدگی پیاده‌سازی و نیاز به مشارکت گسترده‌ی جامعه از چالش‌های اصلی محسوب می‌شوند، اما پتانسیل عملیاتی sBTC (مانند امکان قرض‌دادن و کسب سود با حفظ مالکیت بیت‌کوین) برای کاربران جذاب است. در نهایت، موفقیت این پروژه به تکمیل مراحل فنی، امنیتی و پذیرش گسترده آن وابسته است. چنانچه موانع فنی و حقوقی مرتفع شوند، Stacks می‌تواند پلی مطمئن میان بیت‌کوین و دنیای دیفای بسازد و نقش مهمی در آینده مالی غیرمتمرکز ایفا کند.