قراردادهای آتی دائمی (Perpetual Futures) برخلاف قراردادهای آتی سنتی تاریخ انقضا ندارند. از آنجا که این قراردادها تسویه دوره‌ای ندارند، باید مکانیسمی وجود داشته باشد تا قیمت قرارداد آتی دائمی با قیمت بازار اسپات همگرا شود. فاندینگ ریت با همین هدف به کار می‌رود.
فهرست مطالب
فاندینگ ریت چیست؟ تعریف و مثال
فاندینگ ریت (Funding Rate) یک سازوکار پرداخت دوره‌ای در قراردادهای فیوچرز دائمی است که بین معامله‌گران لانگ و شورت مبادله می‌شود. هدف اصلی آن همگام‌سازی قیمت قرارداد آتی با قیمت لحظه‌ای (اسپات) دارایی است. به‌عبارت دیگر، اگر قیمت آتی از قیمت لحظه‌ای بیشتر باشد، فاندینگ ریت مثبت می‌شود و دارندگان پوزیشن لانگ کارمزد به شورت‌ها می‌پردازند؛ اگر منفی باشد، شورت‌ها به لانگ‌ها کارمزد می‌دهند. برای مثال، فرض کنید بیت‌کوین در هر دو بازار اسپات و آتی روی ۱۰۰٬۰۰۰ دلار معامله می‌شود و فاندینگ ریت دوره آتی ۰.۰۱٪ است؛ در این صورت یک معامله‌گر با پوزیشن لانگ به ارزش ۱۰۰٬۰۰۰ دلار پس از هر دوره ۸ ساعته مبلغ ۱۰ دلار کارمزد پرداخت خواهد کرد (۰.۰۱٪ × ۱۰۰٬۰۰۰). پرداخت‌های فاندینگ معمولاً هر چند ساعت یک بار (مثلاً هر ۸ ساعت در بایننس) تسویه می‌شوند. به این معنی که در هر زمان تسویه، اگر شما پوزیشن لانگ باز داشته و نرخ فاندینگ مثبت باشد، بخشی از دارایی‌تان به حساب شورت‌ها منتقل می‌شود و در صورت منفی بودن نرخ، بالعکس این اتفاق خواهد افتاد. فاندینگ ریت از دو جزء نرخ بهره و ضریب پرمیوم (اختلاف قیمت) تشکیل می‌شود. به‌طور معمول، نرخ بهره ثابت است (مثلاً بایننس ۰.۰۳٪ روزانه، یعنی ۰.۰۱٪ در هر دوره ۸ ساعته) و ضریب پرمیوم اختلاف قیمت قرارداد آتی با قیمت واقعی دارایی را نشان می‌دهد. برای مثال، اگر نرخ بهره ۰.۰۱٪ و ضریب پرمیوم ۰.۰۲٪ باشد، فاندینگ ریت نهایی ۰.۰۳٪ خواهد بود.
نحوه خواندن فاندینگ ریت در صرافی‌های محبوب
در پلتفرم‌های فیوچرز مانند بایننس و کوینکس، نرخ فاندینگ فعلی و زمان باقی‌مانده تا دوره تسویه بعدی در بخش مشخصی از رابط کاربری نمایش داده می‌شود. برای مثال، در رابط کاربری Binance Futures یک کادر اطلاعاتی نرخ فاندینگ به همراه شمارش معکوس تسویه در بالای صفحه دیده می‌شود (تصویر بالا). در کوینکس نیز وضعیت مشابه برقرار است: صفحه معاملات فیوچرز این صرافی نرخ فاندینگ دوره‌ای و زمان‌های تسویه (سه بار در روز؛ ساعات ۰۰:۰۰، ۰۸:۰۰ و ۱۶:۰۰ به وقت UTC) را نمایش می‌دهد. CoinEx همچنین فرمول محاسبه کارمزد فاندینگ را برابر حاصل‌ضرب حجم پوزیشن در قیمت مارک و نرخ فاندینگ اعلام کرده است. به علاوه، برخی صرافی‌ها اطلاعات تاریخی یا پیش‌بینی‌شده فاندینگ ریت را نیز ارائه می‌دهند تا روندها قابل مشاهده باشند. در پلتفرم‌هایی مانند دی‌بانک (D-Bank) نیز احتمالاً مکانیزم مشابهی وجود دارد، هرچند اطلاعات رسمی در این زمینه منتشر نشده است. در نهایت، در همه این پلتفرم‌ها اگر فاندینگ ریت مثبت باشد، لانگ‌ها پرداخت می‌کنند و در صورت منفی بودن آن، شورت‌ها کارمزد می‌پردازند.
دلیل وجود فاندینگ ریت و تأثیر آن بر پوزیشن‌های لانگ و شورت
هدف اصلی فاندینگ ریت، حفظ تعادل بین قیمت بازار فیوچرز و قیمت لحظه‌ای است. در صورتی که تقاضا برای موقعیت‌های لانگ زیاد باشد و قیمت آتی بالاتر از قیمت اسپات رود، نرخ فاندینگ مثبت شده و معامله‌گران لانگ بابت نگه داشتن موقعیت خود، کارمزد به معامله‌گران شورت پرداخت می‌کنند. این کارمزد انگیزه لازم برای ورود موقعیت‌های شورت را ایجاد کرده و باعث می‌شود قیمت‌ها به همگام شوند. بالعکس، اگر قیمت آتی پایین‌تر از قیمت اسپات باشد (نشانه فشار فروش)، نرخ فاندینگ منفی خواهد بود و شورت‌ها کارمزد خود را به لانگ‌ها می‌پردازند تا ورود لانگ‌ها تشویق شود. بنابراین مثبت بودن فاندینگ ریت معمولاً نشانه احساس صعودی و تقاضای بالا برای لانگ است، و منفی بودن آن حاکی از دیدگاه نزولی بازار است. پرداخت‌های فاندینگ به صورت همتا به همتا بین کاربران انجام می‌شود و خود صرافی‌ها از آن کارمزدی دریافت نمی‌کنند. به این ترتیب، نرخ فاندینگ می‌تواند معیاری برای سنجش احساسات کلی بازار باشد: نرخ‌های مثبت قوی نشان‌دهنده خوش‌بینی بازار و فشار خرید بالا است. در ضمن لازم است به این نکته توجه کنید که در شرایط نوسانات بسیار شدید، برخی صرافی‌ها ممکن است به صورت موقت محدوده سقف/کف فاندینگ را تغییر دهند (برای مثال Bybit فرمول بالای ۰.۰۵٪ را به طور موقت تعدیل می‌کند).
استراتژی کسب سود از فاندینگ ریت
- آربیتراژ اسپات–فیوچرز (Spot–Futures Arbitrage): وقتی فاندینگ ریت مثبت باشد، می‌توانید معادل دارایی مورد نظر را همزمان در بازار اسپات خریداری (لانگ) و در بازار فیوچرز شورت کنید. در این حالت، لانگ‌ها کارمزد به شورت‌ها می‌پردازند و شما درآمد بدون ریسک قیمتی از این کارمزد دریافت می‌کنید. به طور مشابه، اگر نرخ فاندینگ منفی باشد، با شورت کردن دارایی در بازار اسپات و لانگ کردن آن در بازار فیوچرز می‌توان اختلاف کارمزد را به دست آورد. برای نمونه، فرض کنید با ۴٬۰۰۰ دلار دارایی، ۲٬۰۰۰ دلار بیت‌کوین در اسپات بخرید و همزمان ۲٬۰۰۰ دلار در فیوچرز شورت بگیرید. اگر نرخ فاندینگ هر ۸ ساعت ۰.۰۳٪ باشد، در هر دوره حدود ۰.۶ دلار و در طول روز ۱.۸ دلار سود خواهید داشت. لازم به ذکر است که در حالت فاندینگ ریت منفی ممکن است نیاز به قرض‌گرفتن دارایی در بازار اسپات باشد و هزینه بهره آن باید توسط سود فاندینگ پوشش داده شود تا این آربیتراژ به‌صرفه باشد.
- آربیتراژ میان صرافی‌ها (Exchange Arbitrage): اگر نرخ فاندینگ یک دارایی در دو صرافی متفاوت باشد، می‌توان از اختلاف آن بهره برد. برای مثال، اگر در صرافی A نرخ فاندینگ بیت‌کوین ۰.۰۴٪ و در صرافی B نرخ ۰.۰۱٪ باشد، شما می‌توانید در صرافی B (با نرخ پایین‌تر) پوزیشن لانگ و در صرافی A (با نرخ بالاتر) پوزیشن شورت بگیرید. در این صورت، پس از یک دوره فاندینگ، اختلاف ۰.۰۳٪ (معادل ۳ دلار از ۱۰٬۰۰۰ دلار) به سود شما تبدیل می‌شود. این استراتژی نیازمند آن است که قیمت معامله در هر دو پلتفرم تقریباً یکسان باشد تا ریسک حرکت قیمتی به حداقل برسد.
- ریسک‌ها و نکات مهم: اگرچه آربیتراژ فاندینگ نرخ کم‌ریسکی محسوب می‌شود، اما چند نکته کلیدی باید رعایت شود. اولاً از اهرم بالا پرهیز کنید؛ اهرم زیاد می‌تواند منجر به لیکوئید شدن پوزیشن‌ها شود حتی با نوسانات نسبتا کم. ثانیاً به اختلاف زمان تسویه صرافی‌ها و شرایط نقدینگی توجه کنید؛ اگر عمق بازار کم باشد، اجرای همزمان سفارش‌های لانگ و شورت بزرگ ممکن است باعث اسلیپیج قابل توجه قیمت شود. بنابراین پیش از باز کردن پوزیشن بزرگ، مطمئن شوید که نقدینگی کافی در بازار وجود دارد. علاوه بر این، هزینه‌های کارمزد تراکنش و خطر لغزش قیمت (Slippage) را نیز در محاسبات لحاظ کنید. در نهایت، این آربیتراژ می‌تواند منبع درآمد نسبتاً پایداری باشد، اما برای موفقیت نیازمند مدیریت ریسک دقیق، تحقیق مداوم بازار و برنامه‌ریزی مناسب است.
جدول مقایسه نرخ فاندینگ در صرافی‌های محبوب ایرانی
جدول زیر مقایسه‌ای کلی از دوره تسویه و تنظیمات فاندینگ در برخی صرافی‌های محبوب در میان کاربران ایرانی را نشان می‌دهد:
صرافی دوره تسویه (ساعت) نرخ بهره ثابت (روزانه) محدوده (سقف/کف) فاندینگ Binance ۸ ۰.۰۳٪ ±۰.۷۵٪ Bybit ۸ ۰.۰۳٪ ±۰.۰۵٪ CoinEx ۸ دینامیک ±۰.۷۵٪ KuCoin ۸ ~۰.۰۳٪ (تخمینی) نامشخص D-Bank ۸ نامشخص نامشخص
توضیح: به عنوان مثال در بایننس نرخ بهره روزانه ثابت ۰.۰۳٪ است (معادل ۰.۰۱٪ در هر دوره ۸ ساعته) و محدوده سقف/کف فاندینگ آن ±۰.۷۵٪ است. در Bybit نیز نرخ بهره روزانه مشابه و دامپر ±۰.۰۵٪ اعمال می‌شود. در CoinEx برای بسیاری از قراردادها سقف/کف ±۰.۷۵٪ گزارش شده است. ارقام بالا بر اساس اطلاعات رسمی و گزارش‌های تاریخی به دست آمده و ممکن است با تغییر شرایط بازار به‌روزرسانی شوند.
نکات نهایی و جمع‌بندی
- انتخاب زمان مناسب: سعی کنید زمانی وارد معاملات شوید که نرخ فاندینگ کمترین مقدار (یا حتی منفی) را دارد. ورود به پوزیشن لانگ در چنین زمان‌هایی هزینه نگهداری پوزیشن را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
- مقایسه مستمر پلتفرم‌ها: نرخ فاندینگ در صرافی‌های مختلف ممکن است تفاوت داشته باشد. با پیگیری نرخ فاندینگ در چند صرافی و انتخاب پلتفرمی با نرخ مطلوب‌تر می‌توانید هزینه‌ها را کاهش داده یا درآمد خود را افزایش دهید.
- مدیریت ریسک: هنگام اجرای این استراتژی، حجم معاملات و میزان اهرم خود را با احتیاط انتخاب کرده و از ابزارهایی مانند دستور حد ضرر (Stop-loss) استفاده کنید. نوسانات شدید بازار ممکن است به سرعت پوزیشن‌های پرریسک را نقد کند؛ بنابراین حفظ توازن بین ریسک و سود ضروری است.
- پیگیری اخبار و رویدادها: رویدادهای مهم بازار کریپتو (مانند هاوینگ بیت‌کوین یا اخبار اقتصادی مهم) می‌توانند نوسانات زیادی ایجاد کنند و بر نرخ فاندینگ تاثیر بگذارند. با دنبال کردن تقویم اخبار و زمان‌بندی معاملات، می‌توانید بهتر برای شرایط مختلف بازار آماده باشید.
- آموزش و منابع: از منابع آموزشی معتبر (مانند Binance Academy، راهنماهای رسمی صرافی‌ها و مقالات تحلیلی) برای تقویت دانش خود استفاده کنید. ابزارهایی مانند Coinglass امکان ردیابی زنده و تاریخی نرخ فاندینگ در صرافی‌های مختلف را فراهم می‌کنند و در تحلیل و تصمیم‌گیری کمک‌کننده‌اند.
- حفظ آرامش: استراتژی فاندینگ ریت نوعی سرمایه‌گذاری میان‌مدت است. از واکنش هیجانی به نوسانات کوتاه‌مدت خودداری کنید و به برنامه معاملاتی خود پایبند باشید. صبر و تداوم در اجرای این استراتژی می‌تواند موفقیت بلندمدت را به همراه داشته باشد.