در بازار فیوچرز بیت‌کوین، Open Interest (OI) و Cumulative Volume Delta (CVD) دو ابزار مهم تحلیل جریان سرمایه و رفتار معامله‌گران هستند. در این مقاله به زبان ساده بررسی می‌کنیم که Open Interest بیت‌کوین چیست و CVD چه کاربردی دارد، چگونه این شاخص‌ها را بخوانیم و از آنها برای تشخیص رفتار نهنگ‌ها، انباشت یا توزیع موقعیت‌ها و سیگنال‌های معاملاتی در بازار فیوچرز استفاده کنیم. در انتها مثال‌های عملی و نمودارهای مرتبط را نیز خواهیم دید.
فهرست مطالب
تعریف Open Interest (OI) چیست؟
Open Interest یا «موقعیت باز» برابر است با تعداد کل قراردادهای فیوچرز (یا پرپچوال) است که در یک لحظه باز و تسویه نشده‌اند. به عبارتی، هر بار که یک معامله جدید باز می‌شود (مثلاً یک قرارداد لانگ یا شورت جدید گرفته می‌شود)، OI یک واحد افزایش می‌یابد و هر بار که معامله‌ای بسته شود، OI یک واحد کاهش می‌یابد. برای مثال اگر سه معامله‌گر ۱۰ قرارداد لانگ جدید باز کنند، OI معادل ۱۰ افزایش پیدا می‌کند و تا زمانی که این موقعیت‌ها بسته نشوند ثابت می‌ماند.
یک نکته کلیدی: در بازار مشتقه همواره برای هر موقعیت لانگ یک موقعیت شورت متناظر وجود دارد. یعنی اگر یک معامله‌گر لانگ باز کند، طرف مقابل او با یک شورت وارد شده است. بنابراین OI همیشه ۵۰٪ لانگ و ۵۰٪ شورت است. افزایش OI نشان‌دهنده ورود پول جدید و افزایش کل سرمایه درگیر در معاملات است؛ کاهش OI به معنی خروج پول و بستن موقعیت‌هاست. از نگاه تحلیل، وقتی OI بالا می‌رود یعنی سرمایه‌گذاران در حال افزودن به موقعیت‌هایشان هستند و وقتی OI پایین می‌آید یعنی دارند از بازار خارج می‌شوند.
به طور خلاصه می‌توان گفت OI نشان‌دهنده حجم کل سرمایه و فعالیت در بازار مشتقه است. تحلیلگران معمولاً OI را همراه با قیمت و حجم معاملات بررسی می‌کنند تا درک بهتری از قدرت روندها و پتانسیل تغییرات بازار داشته باشند.
تعریف Cumulative Volume Delta (CVD) چیست؟
Cumulative Volume Delta (CVD) یکی از اندیکاتورهای جریان سفارش (Order Flow) است که فشار خرید و فروش بازار را با محاسبه اختلاف حجم معاملات خریداران و فروشندگان نمایش می‌دهد. به زبان ساده، CVD حاصل جمع تفاضل حجم معاملات بازار خریدشونده (bid) و حجم معاملات بازار فروششونده (ask) در بازه‌های زمانی مختلف است. وقتی CVD مثبت است یعنی حجم خرید بیشتر از حجم فروش بوده و فشار خرید بالا است؛ وقتی منفی است یعنی حجم فروش بالاتر است (فشار فروش). در نمودار، CVD معمولاً به صورت یک خط زیر نمودار قیمت رسم می‌شود که با افزایش جمعی اختلاف حجم خریدار و فروشنده تغییر می‌کند.
از CVD می‌توان برای تشخیص برتری خریداران یا فروشندگان بازار استفاده کرد. به عنوان مثال اگر قیمت در حال افزایش باشد اما CVD صعودی نباشد (یا حتی کاهشی باشد)، این می‌تواند نشانه جذب سفارش‌های خرید توسط فروشندگان باشد (تضعیف قدرت صعودی)؛ یا بالعکس اگر قیمت افت کند ولی CVD کاهشی نباشد، ممکن است خریداران قدرتمندانه وارد بازار شوند و کاهش بیشتر قیمت را جذب کنند. در نهایت، CVD ابزاری برای بررسی سفارش‌های تیکری (تیکربایینگ و تیکرسلینگ) و تشخیص جهت فشار سفارش‌های بازار است.
اهمیت OI و CVD در تحلیل بازار فیوچرز
Open Interest و CVD ابعاد متفاوتی از بازار مشتقه را نشان می‌دهند. OI میزان کل سرمایه درگیر (کل معاملات باز) را نشان می‌دهد که معرف علاقه سرمایه‌گذاران به ادامه روند فعلی است؛ در حالی که CVD نشان می‌دهد چه کسی پیروز جنگ حجم خریدار و فروشنده است. به کمک این دو، می‌توان رفتار نهنگ‌ها (سرمایه‌گذاران بزرگ) و مسیر انباشت یا توزیع موقعیت‌ها را بهتر درک کرد.
برای مثال، روند افزایشی OI معمولاً به معنی ورود پول جدید و افزایش مشارکت معامله‌گران است. اگر این افزایش OI در کنار رشد قیمت رخ دهد، نشانه استقبال سرمایه‌گذاران از روند صعودی و احتمال ادامه آن است. در مقابل، روند کاهشی OI ممکن است نشان‌دهنده شناسایی سود یا خروج پول و ضعیف شدن روند باشد. از سوی دیگر، CVD می‌تواند نشان دهد که در این روند چه کسی بر بازار مسلط است: خریداران یا فروشندگان. مثلاً در انتهای یک روند نزولی ممکن است ببینیم CVD صعود می‌کند (گرچه قیمت هنوز در حال کاهش است) که به معنی ورود خریداران قوی است و شاید نشانه پایان روند نزولی باشد. این‌گونه تفاوت‌ها به ما کمک می‌کند بفهمیم که آیا نهنگ‌ها در حال انباشت (خرید در کف) هستند یا توزیع (فروش در سقف) و در نتیجه برای معامله خود تصمیم بهتری بگیریم.
سیگنال‌های مهم Open Interest در معاملات فیوچرز
برای استفاده عملی از OI در معاملات فیوچرز، باید آن را در کنار قیمت و حجم بررسی کنیم. برخی از حالت‌های کلاسیک در تحلیل OI عبارتند از:
- افزایش قیمت با افزایش OI: این حالت به معنی ورود پول جدید به بازار و تایید قدرت روند فعلی است (نشانه گاوی). در چنین شرایطی، لانگ‌های جدید باز می‌شود و انتظار می‌رود روند صعودی ادامه یابد.
- افزایش قیمت با کاهش OI: این وضعیت معمولا نشان می‌دهد که افزایش قیمت ناشی از بسته شدن پوزیشن‌های شورت است (کوت کاورینگ) و پول از بازار خارج می‌شود. به عبارت دیگر، عرضه در حال کم شدن است اما تشکیل موقعیت جدید دیده نمی‌شود. این یک هشدار نزولی است و ممکن است روند صعودی ضعیف باشد.
- کاهش قیمت با افزایش OI: در این سناریو معامله‌گران جدید شورت می‌کنند و فشار فروش بالا می‌رود. به عبارت دیگر، نقدینگی جدیدی به بازار نزولی وارد شده است (نشانه خرسی).
- کاهش قیمت با کاهش OI: این حالت معمولا به خاطر بسته شدن پوزیشن‌های لانگ اتفاق می‌افتد (مثلا تریدرها متحمل زیان شده و از بازار خارج شده‌اند). برخی تحلیلگران این وضع را پایان روند نزولی می‌دانند، زیرا وقتی ماندگاری خرس‌ها تمام شود ممکن است بازگشت آغاز گردد.
علاوه بر این حالات کلی، توجه به تغییرات غیرعادی OI می‌تواند مفید باشد. به عنوان مثال افزایش ناگهانی OI در نزدیکی سطوح حمایت یا مقاومت یا قبل از یک رویداد مهم ممکن است نشان‌دهنده جذب یا توزیع عمده توسط نهنگ‌ها باشد. به گزارش CryptoQuant، آدرس‌های بزرگ انباشتی بیت‌کوین به طور مستمر در حال افزایش موجودی خود بوده‌اند و سهام بیت‌کوین این آدرس‌ها از حدود ۸۰۰ هزار واحد در ۲۰۲۳ به ۳ میلیون واحد در ۲۰۲۵ رسیده است. این موضوع با نمودار زیر آشکار است:
نمودار بالا مقدار کل بیت‌کوین در دست آدرس‌های انباشته‌کننده (Whale Addresses) را نشان می‌دهد. داده‌های on-chain حاکی است که این نهنگ‌ها هنگام افزایش قیمت‌های جدید هم به خرید خود ادامه داده‌اند، به گونه‌ای که سهمشان از عرضه کل بیت‌کوین از حدود ۸۰۰ هزار واحد در ۲۰۲۳ به ۳ میلیون واحد در ۲۰۲۵ افزایش یافته است. این الگو حاکی از اعتماد بالای این گروه به روند بلندمدت و انباشت مداوم آنهاست. چنین روندی فشار عرضه را کاهش داده و می‌تواند نشانه آماده‌شدن بازار برای جهش قیمتی بلندمدت باشد.
نحوه تحلیل CVD و تشخیص حجم تیکربایینگ/تیکرسلینگ
برای درک نقش CVD، مهم است بدانیم که CVD اختلاف تجمعی بین حجم خرید و فروش را نشان می‌دهد. زمانی که در نمودار CVD شاهد مقادیر سبز (مثبت) باشیم، به معنی برتری سفارش‌های خرید (تیکربایرها) بر سفارش‌های فروش است؛ مقادیر قرمز یا نزولی نشان‌دهنده برتری فروشندگان است. به طور خاص:
- هم‌جهت یا واگرایی CVD و قیمت: یکی از مهم‌ترین کاربردهای CVD بررسی واگرایی آن با قیمت است. مثلاً اگر قیمت سقف جدیدی بسازد اما CVD سقف جدید نسازد (واگرایی منفی)، ممکن است بازار در حال جذب فشار خرید باشد و روند صعودی به اتمام رسیده باشد. برعکس، اگر CVD سقف بالاتر بسازد ولی قیمت نتواند سقف جدیدی شکل دهد، ممکن است خریداران قدرتمندتر شده و انتظار صعود بیشتر منطقی باشد. در عمل معمولاً واگرایی مثبت CVD (CVD صعودی ولی قیمت ثابت یا نزولی) نیرومندتر از واگرایی منفی آن است.
- سطوح اشباع و تغییر فاز: زمانی که CVD در بازه‌های زمانی بلندمنظری، مدتی طولانی در یک فاز مثبت یا منفی باقی بماند، نشان‌دهنده تسلط مداوم یک طرف بر بازار است. برای مثال، تحلیلگران CryptoQuant گزارش داده‌اند که در ماه‌های اخیر Spot Taker CVD (حجم تجمعی دلتا در معاملات اسپات) بیت‌کوین پس از مدت‌ها قرمز بودن به فاز سبز برگشته است که نشانه‌ای از بازگشت فشار خرید به بازار است. در شکل زیر نمودار CVD را می‌بینیم:
نمودار بالا CVD معاملات اسپات (Spot Taker CVD) بیت‌کوین را نمایش می‌دهد. پس از یک دوره طولانی غالبا مقادیر قرمز (فشار فروش)، اخیراً CVD به رنگ سبز درآمده است که نشان می‌دهد سفارش‌های خرید (تیکربایر) بر سفارش‌های فروش غلبه کرده‌اند. این تغییر می‌تواند هشداری صعودی باشد؛ چرا که معنایش ظهور تقاضای جدید حتی در سطوح بالای قیمت است.
ترکیب OI با نرخ فاندینگ برای ستاپ‌های معاملاتی
در بازار پرپچوال فیوچرز، نرخ فاندینگ (Funding Rate) بیانگر اختلاف بین قیمت قرارداد دائمی و شاخص قیمتی بازار اسپات است. وقتی نرخ فاندینگ مثبت است، لانگ‌ها به شورت‌ها پرداخت می‌کنند (بازار صعودی‌تر از اسپات)، و وقتی منفی است، شورت‌ها به لانگ‌ها پرداخت می‌کنند (بازار نزولی). نرخ فاندینگ اطلاعاتی در مورد احساسات بازار و تعادل بین خریداران و فروشندگان فراهم می‌آورد.
ترکیب OI با نرخ فاندینگ می‌تواند به‌طور چشمگیری کیفیت سیگنال‌ها را افزایش دهد. برای مثال نرخ فاندینگ منفی بالا به همراه افزایش OI و قیمت نه چندان قوی (یا رو به کاهش) می‌تواند هشداری باشد مبنی بر آنکه اکثر تریدرها شورت هستند و در آستانه رخ دادن شورت اسکوییز قرار داریم. به عبارتی، وقتی تعداد زیادی شورت جدید باز شده (OI ↑) ولی فاندینگ منفی است (شورت‌ها بابت آن پرداخت می‌کنند)، ممکن است نقدینگی لانگ در آستانه تخلیه و قیمت در شرف جهش قرار گیرد.
از سوی دیگر، نرخ فاندینگ مثبت مداوم و OI افزایشی می‌تواند نشانه اشباع گاوی باشد. اگر همزمان قیمت بالا می‌رود، احتمال دارد بازار خیلی بیش از حد صعودی باشد و احتمال اصلاح (شیب به‌هم‌ریزی) افزایش یابد. به عنوان یک سناریوی عملی:
- اگر شاهد باشیم فاندینگ در چندین صرافی منفی و قیمت ثابت یا کمی نزولی است، ولی OI در حال رشد است، این وضعیت نزدیک بودن شورت اسکوییز را نشان می‌دهد. در چنین شرایطی معامله‌گران حرفه‌ای به دنبال نشانه‌های برگشت در نمودارها بوده و می‌توانند وارد پوزیشن لانگ شوند.
- اگر فاندینگ مثبت بالا و OI هم بالا باشد (و قیمت به‌تازگی جهش کرده)، به احتمال زیاد بازار در حال «شلوغ شدن» است و باید مراقب علائم وارونگی باشیم. در واقع زمانی که اوج‌گیری OI همراه با فاندینگ نامنظم باشد، ممکن است شکست قیمت موقعیتی شلوغ و مستعد اصلاح ناگهانی باشد.
به طور خلاصه، اهمیت فاندینگ در این است که جهت‌گیری غالب معامله‌گران را نشان می‌دهد. نرخ فاندینگ مثبت بلندمدت معمولا بیانگر خوش‌بینی بیش از حد و ریسک حبابی است، در حالی که فاندینگ منفی پایدار می‌تواند خبر از احتمال نزدیک‌شدن کف بازار بدهد. ترکیب این داده‌ها با OI و قیمت می‌تواند طرح معاملاتی قدرتمندی به دست دهد.
مثال‌های عملی و تصویری
در ادامه چند مثال واقعی از بازار بیت‌کوین را مرور می‌کنیم که دید بهتری از کاربرد OI و CVD می‌دهد.
نمودار فوق نسبت ورود و خروج نهنگ‌ها در صرافی Binance را نشان می‌دهد (نمودار نسبت ورودی/خروجی از کیف پول‌های بزرگ). تحلیلگران CryptoQuant با نوسان‌سنجی فعالیت نهنگ‌ها می‌گویند افزایش ورودی‌های نهنگ‌ها می‌تواند نشانه پخش یا فروش عمده آنها باشد، و بالعکس افزایش خروجی‌ها معمولا به انباشت یا انتقال سرمایه به سایر بازارها اشاره دارد. در این مثال، می‌بینیم که نهنگ‌ها در سطوح بالای قیمت شروع به توزیع کرده‌اند (افزایش ناگهانی ورودی)، که معمولاً پیش‌زمینه‌ای برای نوسانات قیمتی بیشتر است.
در مثال دیگری، Spot Taker CVD بیت‌کوین را مشاهده می‌کنید. همان‌طور که اشاره شد، مقادیر سبز این نمودار نشان‌دهنده تفوق سفارش‌های خرید (تیکربایینگ) است. این نمودار نشان می‌دهد که پس از دوره‌ای از برتری فروشندگان، اخیراً فشار خرید بازگشته است و تریدرها در سطوح جاری فعالانه خریده‌اند. این تغییر فاز CVD می‌تواند با اقبال جدید خریداران همزمان باشد و نشان دهد حرکت صعودی فعلی از حمایت جدی برخوردار است.
در مجموع، این مثال‌ها نشان می‌دهد ترکیب OI، فاندینگ و CVD با داده‌های تکنیکال و آن‌چین می‌تواند سیگنال‌های بسیار ارزشمندی برای تشخیص رفتار نهنگ‌ها، موقعیت‌های انباشت یا توزیع و حتی زمان احتمالی تغییر روند فراهم کند. برای معامله‌گران روزانه و سرمایه‌گذاران بلندمدت، توجه به این شاخص‌های پنهان می‌تواند دید عمیق‌تر و قابل اتکاتری نسبت به بازار ارائه دهد.
جمع‌بندی
شناسایی Open Interest و Cumulative Volume Delta به عنوان ابزارهای مکمل در معاملات فیوچرز بیت‌کوین می‌تواند تفاوت بین موفقیت و از دست دادن فرصت باشد. OI نشان‌دهنده حجم کل سرمایه درگیر بازار است و حرکت آن در کنار قیمت، علائم صعود یا نزول روند را تقویت می‌کند. CVD نیز عمق فشار خرید و فروش را به تصویر می‌کشد و معمولا در ترکیب با واگرایی‌های قیمت، موقعیت‌های برگشت یا ادامه روند را آشکار می‌کند.
علاوه بر این، با همراه کردن شاخص‌های OI و CVD با نرخ فاندینگ، می‌توان ستاپ‌های پیشرفته‌تری مانند تشخیص شورت اسکوییز و بازارهای بیش‌خرید یا بیش‌فروش‌شده را طراحی کرد. در نهایت، هیچ اندیکاتوری به تنهایی تضمینی برای موفقیت نیست، اما ترکیب این ابزارها با تحلیل قیمت، حجم و داده‌های درون‌زنجیره، چشم‌انداز قوی‌تری از رفتار بازار ارائه می‌دهد.
در این مقاله مفاهیم پایه تا پیشرفته را مرور کردیم؛ از تعاریف ساده OI و CVD تا راهکارهای عملی شکار نهنگ‌ها و سیگنال‌های معاملاتی. با مطالعه منابع معتبر و تمرین در بازار واقعی، می‌توان دانش خود را تکمیل کرد و از این داده‌های تکمیلی برای بهبود استراتژی‌های معاملاتی استفاده نمود.