در پی عملیات «شیر خیزان» اسرائیل علیه زیرساخت‌های هسته‌ای و نظامی ایران در ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ (۱۳ ژوئن ۲۰۲۵) نرخ اسکناس دلار در بازار آزاد تهران از محدوده ۸۲٬۱۷۰ تومان در ۲۰ خرداد به سقف ۹۲۶٬۰۰۰ ریال (۹۲٬۶۰۰ تومان) در پایان روز ۲۳ خرداد رسید؛ جهشی نزدیک به ۱۲٫۷ ٪. در همان بازه، قیمت تتر در صرافی‌های داخلی از حدود ۸۲٬۲۹۱ تومان به ۹۱٬۰۶۲ تومان افزایش یافت و در اوج نوسان روزانه ۲۴ خرداد حتی ۹۶٬۲۰۹ تومان را لمس کرد؛ رشدی میانگین ۱۰–۱۶ ٪. این جهش‌ها در حالی رخ داد که نرخ رسمی دلار نزد بانک مرکزی همچنان حول ثابت ماند و شکاف تاریخی میان بازار آزاد و نرخ دولتی را تشدید کرد.
فهرست مطالب
چرا دلار آزاد چنین جهشی را تجربه کرد؟
- اثر شوک ژئوپولیتیکی: سرمایه‌گذاران جهانی به سمت دارایی‌های امن متمایل شدند و شاخص دلار تحت فشار تقاضای ریسک‌گریز ۰٫۳ ٪ رشد کرد. بازتاب این جریان در بازار داخلی، افزایش سرعت خرید اسکناس و خروج سرمایه از ریال بود.
- چشم‌انداز نفت و تحریم‌ها: نگرانی از بسته‌شدن تنگه هرمز و تحریم‌‌های ثانویه تازه، انتظارات تورمی ریال را بالا برد و تقاضای فیزیکی دلار را تشدید کرد.
- پوشش ریسک واردکنندگان: بنگاه‌های وارداتی برای قفل‌کردن قیمت کالاهای اساسی، با عجله ذخایر ارزی خریدند و نقدینگی دلار را در کف نگه داشتند.
تحلیل تتر؛ پرمیوم رمزارزی چگونه شکل گرفت؟
- دلایل جهش: با محدودیت در انتقال اسکناس و ریسک سفرهای فیزیکی، معامله‌گران خرد و کسب‌و‌کارهای آنلاین به تتر پناه بردند. گزارش‌ها نشان می‌دهد تتر در اقتصادهای تحریم‌شده به مثابه «دلار در جیب موبایل» عمل می‌کند و صدور لحظه‌ای حواله را ممکن می‌سازد.
- محاسبه پرمیوم: اختلاف ۸–۱۰ درصدی قیمت تتر با دلار آزاد طی ۴۸ ساعت پس از حمله نشان می‌دهد هزینه‌ی ریسک نقدشوندگی و کارمزد تبدیل بلاک‌چینی مستقیماً در قیمت دیده می‌شود.
- مداخله نهاد ناظر: بانک مرکزی ایران در ماه‌های اخیر با مسدودسازی پرداخت‌یارهای رمزارزی تلاش کرد بازار را کنترل کند، اما پس از شوک جنگی، عملاً عرضه تتر نتوانست پاسخگوی جهش تقاضا شود و پرمیوم بالا ماند.
مقایسه عددی پیش و پس از درگیری
| تاریخ (خرداد ۱۴۰۴) | دلار آزاد (تومان) | تغییر روزانه | تتر (تومان) | تغییر روزانه |
|---|---|---|---|---|
| ۲۰ خرداد | ۸۲٬۱۷۰ | – | ۸۲٬۲۹۱ | – |
| ۲۳ خرداد (شب حمله) | ۹۲٬۶۰۰ | ▲ ۱۲٫۷٪ | ۹۵٬۲۰۰* | ▲ ۱۵٫۷٪ |
| ۲۵ خرداد | ۹۱٬۰۰۰ | ▼ ۱٫۷٪ | ۹۱٬۰۶۲ | ▼ ۴٫۳٪ |
پیامدها برای معامله‌گران و سیاست‌گذاران
- شکاف بازار رسمی–آزاد: تداوم نرخ ۴۲ هزار ریالی در سامانه نیما و نگاه دستوری، انگیزه آربیتراژ و قاچاق سرمایه را تشدید می‌کند.
- اثر دومینو بر قیمت کالاهای وارداتی: با دلار ۹۲ هزار تومانی، هزینه تمام-شده نهاده‌های کشاورزی و دارو در کمتر از یک ماه برچسب‌های جدید خواهند خورد.
- استفاده از تتر برای هجینگ کوتاه‌مدت: فعالان بازار سهام و کالایی، تتر را به‌عنوان سپر تورمی سریع انتخاب می‌کنند اما باید ریسک مسدودسازی درگاه‌های بانکی و کارمزدهای بالا را در نظر بگیرند.
- سناریوهای ارزی: اگر درگیری از فاز هوایی به جنگ فرسایشی زمینی کشیده شود، احتمال لمس محدوده ۱۰۰ هزار تومان برای دلار و ۱۱۰ هزار تومان برای تتر وجود دارد. رفع سریع تنش و بازگشت مذاکرات برجامی می‌تواند دلار را به کانال ۸۰ هزار تومان بازگرداند.
تحلیل تکنیکال دلار آزاد
در نمودار روزانه USD/IRR بازار آزاد، کندل شوک جنگی ۲۳ خرداد سقفی نزدیک ۹۳٬۰۰۰ تومان ساخت که هنوز بالای باند بالای بولینگر قرار دارد؛ فاصله ۲٫۲ انحراف معیار از میانگین ۲۰روزه (حوالی ۷۶٬۰۰۰ تومان) نشان می‌دهد بازار به ناحیه «بیش‌خرید» وارد شده است. میانگین متحرک ۵۰روزه حوالی ۷۸٬۰۰۰ تومان و میانگین ۲۰۰روزه نزدیک ۶۵٬۰۰۰ تومان به‌ترتیب نخستین و دومین تکیه‌گاه‌های اصلی باقی می‌مانند. واگرایی منفی خفیف در RSI چهار‌ساعته (اوج قیمت جدید ولی اوج پایین‌تر شاخص) هشدار می‌دهد که مومنتوم صعودی در کوتاه‌مدت به اشباع رسیده است.
تحلیل تکنیکال تتر
قیمت تتر پس از لمس ۹۶٬۲۰۰ تومان در ۲۴ خرداد عقب نشست و اکنون حوالی ۹۳٬۰۰۰–۹۱٬۰۰۰ تومان در نوسان است. باندهای بولینگر فشرده شده‌اند و ضریب ATR به کمترین مقدار دو‌ماهه رسیده که به‌طور کلاسیک پیش‌درآمدِ حرکت بزرگ بعدی است. EMA-۵۰ در ۸۴٬۵۰۰ تومان به‌همراه میانگین حجمی صرافی‌های داخلی، سطح حمایتی روانیِ تازه ایجاد کرده است؛ شکست این ناحیه می‌تواند پرمیوم تتر را از ۸–۱۰ درصد فعلی به محدوده ۴–۶ درصد کاهش دهد. با این حال، شاخص جریان پول (MFI) روی ۶۸ قرار دارد و خروج مؤثر سرمایه دیده نمی‌شود، نشانه‌ای از استمرار تقاضای هجینگ در برابر ریسک ژئوپولیتیکی.
پیش‌بینی قیمت دلار و تتر؛ سناریوهای ۳۰روزه
| سناریو | توضیح کلان | سطوح کلیدی دلار | سطوح کلیدی تتر | احتمال |
|---|---|---|---|---|
| تشدید درگیری | تداوم حملات، تهدید تنگه هرمز و تحریم ثانویه | مقاومت ۹۷٬۰۰۰ → هدف ۱۰۱٬۰۰۰ ت | مقاومت ۹۸٬۰۰۰ → هدف ۱۰۵٬۰۰۰ ت | متوسط‌رو‌به‌بالا |
| برقراری آتش‌بس محدود | میانجی‌گری عمان/چین، فروکش التهاب بازار انرژی | حمایت ۸۶٬۰۰۰ ت → بازگشت به ۸۲٬۰۰۰ ت | حمایت ۸۵٬۰۰۰ ت → بازگشت به ۸۲٬۰۰۰ ت | متوسط |
| احیای مذاکرات برجامی | اعلام برنامه گفت‌و‌گو در وین ظرف دو هفته | شکست ۸۲٬۰۰۰ ت → کف ۷۵٬۰۰۰ ت | شکست ۸۲٬۰۰۰ ت → کف ۷۴٬۰۰۰ ت | پایین |
برآیند تکنیکال و بنیادی نشان می‌دهد تا زمانی که کندل‌های روزانه بالای ۸۶٬۰۰۰ تومان بسته شوند، روند غالب در دلار و تتر صعودی تلقی می‌شود و هر پول‌بک به ناحیه ۸۴–۸۶ هزار، فرصت ورود معامله‌گران بلندمدت است. شکسته‌شدن ۸۲ هزار به‌معنای ابطال سناریوی صعود و فعال‌شدن فاز اصلاح عمیق خواهد بود. در سوی مقابل، عبور پرقدرت از سقف تاریخی ۹۷ هزار تومان مسیر را برای تست مرز روانی ۱۰۰ هزار تومان هموار می‌کند.
جمع‌بندی
به‌طور خلاصه، تحلیل قیمت دلار نشان می‌دهد بازار آزاد به شوک ژئوپولیتیکی با سرعت و شدت بیشتری نسبت به شاخص دلار جهانی واکنش نشان می‌دهد. در سوی دیگر، تحلیل تتر و تحلیل قیمت تتر حکایت از آن دارد که ریسک نقدشوندگی و محدودیت‌های پرداخت در داخل کشور، پرمیومی مضاعف بر این استیبل‌کوین تحمیل کرده است. تا زمانی که ریسک جنگ و محدودیت‌های بانکی ادامه داشته باشد، انتظار می‌رود تتر همچنان محبوب‌ترین ابزار ذخیره ارزش کوتاه‌مدت برای فعالان خرد باقی بماند و شکاف آن با دلار آزاد تنها در صورت فروکش‌کردن تنش‌ها یا عرضه پرقدرت اسکناس توسط بانک مرکزی کاهش یابد.
